ต้นไม้ทนแดด กับต้นปักษาสวรรค์
ต้นไม้ทนแดด กับต้นปักษาสวรรค์ (Bird of Paradise) เป็นพืชดอกเขตร้อนประเภทหนึ่งที่มีดอกทั้งปี นิยมใช้ตัดดอก หรือปลูกสำหรับเพื่อการตกแต่งสถานที่ตกแต่งสวน ความสวยของไม้อกที่มีชื่อเรียงนามเพราะแบบนี้ เป็นที่ชอบอกชอบใจคนที่รักดอกไม้มามากมายถัดมากแล้ว เนื่องแต่จุดเด่นของดอกเมื่อเวลาบานเต็มกำลัง จะมีลักษณะเหมือนนกเกาะที่ก้านดอกหรือกาบดอก บางคนก็จินตนาการมองเห็นเป็นนกที่กำลังบินอยู่บนฟ้า บ้างก็มองเห็นเป็นหัวนกที่มีหงอนหรือลักษณะผู้กระทำรีดนิ้วมือของหญิงสาวด้วยท่าทีที่อ่อนช้อย ก็ตามทีสายตาของแต่ละท่านที่จินตนาการต่างๆนาๆ
แม้กระนั้นก็ยังมีคนอีกเยอะแยะยังงงงันรวมทั้งหลงผิดมีความรู้สึกว่าต้นปักษาสวรรค์เป็นพืชดอกลักษณะเดียวกับธรรมรักษา(ก้ามกุ้ง ก้ามกั้ง รวมทั้งก้ามปู;Heliconia)เนื่องจากมีลักษณะดอกคล้ายกัน หากพินิจในทางของความสวยสดงดงาม ดอกธรรมรักษานั้นสู้ต้นปักษาสวรรค์มิได้ ราคาก็ถูกกว่า การปลูก การชุบเลี้ยงแล้วก็การขยายพันธุ์ก็ทำเป็นง่ายดายยิ่งกว่า ซึ่งตรงจุดนี้ก็อยากที่จะให้ทุกคนทำความเข้าใจเสียใหม่ให้ถูกตรงกันเป็น “ต้นปักษาสวรรค์”
เป็นพืชที่อยู่ในสกุล (Family) Strelitziaceae สกุล (genus) Strelitzia (พืชในตระกูลนี้และก็กล้วยพัดด้วย) ซึ่งต่างกับธรรมรักษาที่อยู่ในสกุล Heliconiaceae สกุล Heliconia อดีตสมัยพืชอีกทั้งสามจำพวกเป็นต้นปักษาสวรรค์ กล้วยพัด แล้วก็ธรรมรักษา จะอยู่ในสกุลเดียวกวันเป็น Musaceae ทั้งยังต้นปักษาสวรรค์แล้วก็ธรรมรักษาสามารถแบ่งย่อยเป็นจำพวก (species) ได้อีกซึ่งในช่วงเวลานี้จะเอ่ยถึงเฉพาะประเภทของต้นปักษาสวรรค์เพียงแค่นั้น
ก่อนจะชี้แนะเนื้อหาให้ลึกลงไปถึงจำพวกของต้นปักษาสวรรค์ พวกเรามาทำความรู้จักกับพืชดอกเขตร้อนที่มีชื่ออันเพราะว่า “ต้นปักษาสวรรค์” กันพื้นฐานก่อน
“ต้นปักษาสวรรค์” มีชื่อสามัญว่า Bird of Paradise มีบ้านเกิดเมืองนอนในแอฟริกาใต้ ต้นปักษาสวรรค์มีอยู่หลากหลายประเภท แต่ว่าที่นิยมนำมาปลูกกันมากมายมี 2 จำพวกเป็น Strelitzia reginae (ดอกสีส้ม) และก็ Strelitzia Nicolai (ดอกสีขาว)
ลักษณะทางวิชาพฤกษศาสตร์
ลักษณะต้น มี 2 จำพวกเป็น
- ประเภทที่ไม่มีลำต้นอยู่เหนือพื้นดิน ต้นเป็นหัวหรือเหง้าเจริญรุ่งเรืองอยู่ใต้ดิน มีแต่ว่าก้านใบรวมทั้งตัวใบโผล่ขึ้นมาแค่นั้น ก้านใบมีสีแดงคล้ำ โผล่ขึ้นมาเหนือดิน ใบเป็นใบลำพัง มีอิสรภาพแต่ว่ามักจับกลุ่มกันขึ้นเป็นกอ สูงโดยประมาณ 5-6 ฟุต ยกตัวอย่างเช่น Strelitzia reginae, Strelitzia parvifolia ฯลฯ
- จำพวกที่มีลำต้นอยู่เหนือพื้นดินเห็นได้ชัดเจน มีลำต้นสูง ใบเหมือนกล้วยพัด บางจำพวกมากถึง 30 ฟุต ใบยาว 6 ฟุต ประเภทนี้ในประเทศไทยปัจจุบันนี้ที่มีต้นใหญ่ๆรวมทั้งมีดอกหาดูได้ยาก เป็นต้นว่า Strelitzia Nicolai, Strelitzia alba ฯลฯ
ใบ มีสีเขียวเข้ม เนื้อใบเปราะแข็งกระด้าง มีเส้นใบย่อยขวางกับใบเป็นเส้นบรรทัดตามแนวเฉ ใบรูปรีขอบขนาน ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบสะอาดไม่มีจะ โคนใบเรียวสอบเข้าพบก้านใบ ก้านใบในช่วงต่อรับจากใบเป็นก้านมนกลม ในตอนเหนือดินราว 1 ฟุต ก้านใบจะแผ่แบนโค้งเข้าพบกันเป็นลักษณะกาบ ก้านใบยาวราวๆ 2-3 ฟุต ตอนใบยาวราว 1-2 ฟุต ขนาดใบกว้างราว 3-4 นิ้ว
ดอก ต้นปักษาสวรรค์จะเริ่มให้ดอกเมื่ออายุราวๆ 3-6 ปี แต่ว่าจะไม่มีดอกจนถึงมีใบอย่างน้อยที่สุดปริมาณ 10 ใบ เมื่อมีดอกต้นปักษาสวรรค์จะแทงก้านดอกเป็นลำกลมขึ้นมาจากกาบโคนใบ สูงมาเหนือกอดอกออกเป็นช่อในส่วนปลายของก้านดอก ดอกต้นปักษาสวรรค์ช่อหนึ่งๆจะมีดอกรวมอยู่ในกาบรองดอกเดียวกันตั้งแต่ 3-7 ดอก กาบรองดอกมีลักษณะเหมือนกาบของหัวปลี
สีของดอกแล้วก็กาบรองดอกนี้ในแต่ละจำพวกจะมีสีที่ไม่เหมือนกันออกไป ในดอกหนึ่งๆมีกลีบดอกไม้รูปใบหอกปลายแหลม 3 กลีบ กลีบหนึ่งๆยาวราว 2.5-3 นิ้ว เกสรตัวผู้มีลักษณะเหมือนลูกศรช่วงปลายสุดของท่อเกสรตัวผู้เป็นส่วนของเกสรตัวเมียซึ่งมีสีน้ำตาลอ่อนมองดูเหมือนรูปแบบของส่วนแหลมที่สุดของปลายลูกศรนั่นเอง ดอกต้นปักษาสวรรค์ ช่อหนึ่งๆเมื่อบานเต็มกำลังจะยาวได้ตั้งแต่ 4-8 นิ้ว ลักษณะการบานของต้นปักษาสวรรค์เหมือนนกเกาะหรือรูปแบบของผู้กระทำรีดนิ้วมือ ดอกจะบานจากโคนไปพบปลาย
เม็ด กลม เปลือกครึ้ม ผิวเรียบเป็นเงา
การขยายพันธุ์ แยกหน่อหรือเพาะจากเม็ด (หากปรารถนาปริมาณต้นมากมาย) กรรมวิธีการให้เม็ดผลิออกเร็วขึ้น โดยการนำเม็ดแช่น้ำร้อน 100°c ตรงเวลา 1 วัน ก่อนนำไปปลูก 7-10 วัน
ภาวะสภาพอากาศที่ถูกใจ ต้นปักษาสวรรค์ถูกใจขึ้นในที่ที่โล่งแจ้ง อยากแสงสว่างมากมายทั้งวัน ลมสงบปรารถนาน้ำในจำนวนที่เหมาะเจาะเจริญวัยก้าวหน้าในดินร่วนซุยคละเคล้าทรายที่มีการระบายน้ำดี รวมทั้งดินที่มีปุ๋ยอินทรีย์ ได้แก่ ปุ๋ยธรรมชาติหรือปุ๋ยคอก บ้าน
ประเภทของต้นปักษาสวรรค์
- Strelitzia augusta เป็นประเภทที่มีลำต้นสูงจากพื้นดินเหมือนกล้วยพัด (Ravenala) ลำต้นสูง 18-20 ฟุต หรือบางต้นมากถึง 300 ฟุต ใบยาว 4-6 ฟุต ใบกล้วยมักแตกเป็นริ้ว เพราะว่าถูกลมพัดตีใบแตก ช่อดอกใหญ่สั้น ติดกาบใบติดลำต้น มีกาบช่อดอกที่เรียกว่าbract หรือ spath .ใหญ่แข็งข้างในมีดอกสีขาว
- Strelitzia caudata เป็นพืชท้องถิ่นของประเทศรัสเซียและก็ทวีปแอฟริกาใต้ ลักษณะลำต้นคล้ายกับ S.augusta แม้กระนั้นกาบดอกมีสีชมพู ข้างในมีดอกสีขาว บ้าน
- Strelitzia Nicolai ลำต้นสูงเหมือน S.augusta และก็ S.caudata แม้กระนั้นมีกาบดอกสีแดง กลีบดอกไม้สีน้ำเงินอ่อนผสมขาว ช่อดอกออกจะใหญ่
- Strelitzia alba ประเภทนี้มีขนาดกอสูงได้ถึง 10 เมตรทีเดียวแม้กระนั้นช่อดอกกลับเล็กนิดนึง ดอกเป็นสีเหลืองอ่อนๆเกือบจะขาว กาบรองดอกเป็นสีขาวซีดๆ
- Strelitzia parvifolia ขึ้นเป็นกอใหญ่ กอไม่สูงมากเท่าไรนักโดยประมาณ 4 ฟุต ไม่มีลำต้นสูงพ้นพื้นดิน ใบกลมเหมือนกก ก้านดอกยาวยกตั้งชันขึ้นทำให้ดอกดูเด่น กาบดอกสีเหลืองตัวดอกสีเหลืองม่วง มียอดกลีบดอกไม้สีน้ำเงิน
- Strelitzia reginae เป็นพวกที่ไม่มีลำต้น แตกกอก้าวหน้า ก้านใบยาว ตัวใบกว้างมน ขอบของใบห่อเข้าข้างในบางส่วน กอสูงราว 3-5 ฟุต เติบโตช้า กาบใบมีสีเทาผสมเขียวแล้วก็ชมพูอ่อนๆใบดกเป็นเงาเส้นกึ่งกลางใบมีสีแดงหรือชมพูอ่อนๆดอกยกขึ้น มีก้านดอกยาว มักเป็นช่อดอกเดียวหรือมีสองดอกอยู่บนก้านเดียวกัน กลีบเป็นรูปเรือ สีส้มแก่ผสมม่วง กลีบในสีส้ม ปลายกลีบแหลมมีสีน้ำเงิน เมื่อเวลาบานสุดกำลังเหมือนนกเกาะที่ก้านดอกหรือที่กาบดอก
- Strelitzia kewensis เป็นจำพวกลูกผสมระหว่าง S.reginae กับ S.augusta ดอกมีสีเหลืองอ่อน ที่โคนกลีบสีชมพูอ่อน
ต้นปักษาสวรรค์เป็นพืชที่มีความงามโดยยิ่งไปกว่านั้นดอกจะมองคล้ายกับนกที่กำลังบินอยู่บนฟ้า พวกเราจะปลูกไว้เพื่อดูดอกของมันโดยเฉพาะอย่างยิ่ง ใบมีสีเขียวเข้ม ลักษณะรูปใข่ แม้กระนั้นส่วนปลายใบจะเรียวแหลมคล้ายกับหอก ใบยาวราวๆ 12-16 นิ้ว ตั้งอยู่บนก้านใบที่แข็งแรงยาวโดยประมาณ 17-18 นิ้ว นิยมนำมาปลูกในสวนหย่อมหรือแนวรั้วบ้าน คงทนถาวรก็เลยไม่มีความจำเป็นที่จะต้องดูแลมากมายฯลฯไม้เลี้ยงง่ายรวมทั้งอยากได้แดดตลอดวัน
ต้นปักษาสวรรค์ เป็นพืชมีดอก ดอกบางครั้งอาจจะออกเป็นดอกคนเดียว หรือเป็นช่อ ดอกออกมาจากโคนกาบใบ ก้านช่อดอกกลม มีกาบรองดอกรูปเรือรองรับดอกย่อย มีดอกทั้งปี ดอกเมื่อเวลาบานสุดกำลัง จะมีลักษณะเหมือนนกเกาะที่ก้านดอกหรือกาบดอก ถูกใจดินร่วนซุยผสมทราย ระบายน้ำได้ดิบได้ดี ความชุ่มชื้นสูง แดดรำไร มีดอกก้าวหน้าที่มีอากาศเย็น นิยมใช้ตัดดอก หรือปลูกเอาไว้สำหรับเพื่อการประดับสถานที่ตกแต่งสวน HOME
ลักษณะทางวิชาพฤกษศาสตร์
ต้นปักษาสวรรค์มีใบเป็นใบโดดเดี่ยว รูปหอกปนขอบขนาน เหมือนใบกล้วย ปลายใบแหลม วัวนมนถึงสอบ ขอบเรียบกว้าง 10 – 15 เซนติเมตร ยาว 30 – 60 เซนติเมตร ก้านใบยาว 30 -60 เซนติเมตร รอบๆช่วงต่อกับแผ่นใบกลมมน โคนก้านใบแผ่แบนเป็นกาบโอบรอบต้น จะเริ่มให้ดอกเมื่ออายุ 3 – 6 ปี ดอกมีทรงเหมือนนกที่กำลังกางปีก บางทีก็อาจจะออกเป็นดอกคนเดียว หรือเป็นช่อราว 3 -7 ดอก ออกมาจากโคนกาบใบ ก้านช่อดอกกลม บ้าน
มีกาบรองดอกรูปเรือรองรับดอกย่อย แต่ละดอกมีกลีบเลี้ยงรูปหอกแคบยาว 3 กลีบ รวมทั้งกลีบดอกไม้รูปลูกศร 2 กลีบ ส่วนปลายกลีบห่อชิดกัน มีเกสรเพศผู้แล้วก็เพศภรรยาอยู่ข้างใน ตอนท้ายสุดของลูกศรมียอดเกสรเพศเมียสีน้ำตาลยื่นออกมา เมื่อดอกบานสุดกำลังมีความยาว 8 – 12 เซนติเมตร ทยอยบานจากโคนช่อไปปลายช่อ ผลมีรูปรี จะแห้งและก็แตก ข้างในมีเม็ด 3 เม็ด รูปกลม มีเปลือกครึ้มสีดำ แก้การปลูกเลี้ยง